Jak wygląda i jak przebiega terapia uzależnień?

Do chorób przewlekłych zaliczamy alkoholizm i inne uzależnienia. Ich leczenie ma na celu utrzymanie abstynencji oraz stworzenie mechanizmów, które pozwolą im żyć szczęśliwie i zdrowo. Jak wygląda leczenie? W jaki sposób osiągają swoje cele?

Choć uzależnienia to problem, który towarzyszy ludziom od pokoleń, a obecnie jest szerzej znany, wciąż istnieje wiele stereotypów, które utrwalają ideę "odwyku". Wielu wierzy, że alkoholicy otrzymują cudowne leki, które natychmiast kontrolują ich pragnienie narkotyków. Niektórzy wierzą, że uzależnienie jest wyborem i że jedynym sposobem, aby się z niego wydostać jest siła woli. Inni uważają, że wystarczy trzymać uzależnionego z dala od narkotyków i alkoholu, albo "straszyć" go konsekwencjami jego zachowania, aby zapomniał o swoim problemie i mógł prowadzić normalny tryb życia.

Twierdzenia te wynikają z niewiedzy i niezrozumienia mechanizmów uzależnienia. Dlatego alkoholik czy narkoman długo nie zdaje sobie sprawy z utraty kontroli nad swoim życiem. Nawet gdy już to sobie uświadomi i chce przerwać błędne koło, nie jest w stanie.

Aby pomóc osobie uzależnionej w powrocie do zdrowia, trzeba ją zmotywować do podjęcia terapii. Nie jest to łatwe zadanie. Czasami powolne i stopniowe przypominanie o konsekwencjach picia nie wystarcza. Wtedy konieczna jest "interwencja". Jest to zebranie wielu bliskich uzależnionemu osób, które pomogą mu zrozumieć fakty związane z jego chorobą. Ważne jest, aby nie pomagać alkoholikowi. Nie należy spłacać jego długów, usprawiedliwiać jego nieobecności w pracy, ukrywać go przed rodziną i znajomymi. Uniemożliwia to choremu doświadczanie konsekwencji swojego zachowania i utrudnia mu dostrzeżenie potrzeby zmiany.

Kolejny etap, czyli faktyczne rozpoczęcie leczenia, dotyczy tzw. terapii podstawowej. Odbywa się ona zazwyczaj w oddziale leczenia uzależnień lub klinice o podobnym profilu. Faza ta charakteryzuje się wysokim poziomem działań terapeutycznych, przedkładaniem spotkań grupowych nad indywidualne oraz dość ustrukturyzowanym programem spotkań, który jest uzależniony od ośrodka, w którym się one odbywają. Leczenie stacjonarne w ośrodku terapii uzależnień odbywa się w małych grupach liczących od siedmiu do czternastu osób i trwa od pięciu do ośmiu tygodni. Pacjenci czują się bardziej jak w domu w szkołach niż w szpitalach. Sesje terapeutyczne trwają kilka godzin dziennie i obejmują spotkania grupowe, dyskusje nad przydzielonymi wcześniej pismami, mini-wykłady, a także spotkania grupowe. Leczenie to opiera się głównie na psychoterapii i edukacji psychologicznej. Choroba ta nie jest uleczalna. Dlatego ważne jest, aby dostarczyć alkoholikowi nowych informacji, rozmów i narzędzi do zmiany jego myślenia i zachowania.

Terapia podstawowa składa się z dwóch etapów. Każdy etap ma inne cele. Pierwszym etapem jest analiza destrukcji alkoholu. Uświadomienie pacjentom skutków kompulsywnego picia w różnych obszarach ich życia. Pozwoli to pacjentom na zmianę postawy wobec kompulsywnego picia, dostrzeżenie konsekwencji i pozbycie się "pijackich" uczuć. Drugim etapem jest nauka umiejętności niezbędnych do zachowania trzeźwości. Pacjent będzie posiadał wiedzę i umiejętności pozwalające na utrzymanie abstynencji i powrót do normalnego funkcjonowania psychologicznego i społecznego. Najczęściej poruszane tematy to: radzenie sobie z głodem alkoholowym i zapobieganie nawrotom, radzenie sobie emocjonalne, budowanie i korzystanie z sieci wsparcia, organizacja czasu, asertywność, radzenie sobie z emocjami.

Pacjent jest nadal w początkowej fazie terapii, a jego decyzja o powstrzymaniu się od leczenia nie jest ostateczna. Chociaż ma nowe informacje i przekonania na temat swojej choroby, nie jest jeszcze w stanie określić, czy może je zastosować w praktyce. Wielu alkoholików powraca do picia w ciągu kilku miesięcy od opuszczenia ośrodka leczenia. Dlatego konieczny jest kolejny etap, który odbywa się w trybie ambulatoryjnym w poradni uzależnień. Terapia pogłębiona jest kontynuacją leczenia. Trwa ona około dwudziestu dwóch miesięcy i polega na indywidualnych spotkaniach z terapeutą oraz grupach wsparcia. Organizowane są również warsztaty terapeutyczne. Sesje te są mniej ustrukturyzowane, a program terapeutyczny może być dostosowany do potrzeb pacjenta. Grupa wykorzystuje do pracy różne metody: dzielenie się doświadczeniami, wspieranie otwartej i szczerej komunikacji, analizowanie bieżących problemów pacjenta. Najczęściej poruszane tematy to: kontakty rodzinne, problem poczucia winy, odzyskiwanie pewności siebie, poczucie wstydu z powodu zachowań związanych z piciem, radzenie sobie z emocjami, głód alkoholowy. Często konieczne jest powrócenie do zagadnień, które były omawiane w terapii podstawowej. Ma to na celu uświadomienie pacjentowi, że nadal jest uzależniony.